VREES
Dit wordt een week zoals er weinig in de geschiedenis van het Westen zijn geweest. In deze week komt in één van de machtigste landen van de wereld een man aan de top die - zoals talloze van zijn voorgangers niet durfden - in woord en gebaar laat zien dat hij lak heeft aan alles wat tot dusver beschaving heette en dat voor hem maar één waarheid geldt: de zijne.
Het ultieme verval zou je het kunnen noemen. Natuurlijk moeten we de lokale omstandigheden in betracht nemen: zwarten- en socialistenhaat zijn in dat land twee krachtige drijfveren om iemand als hij naar de top te drijven maar toch ook de intrinsieke onbeschoftheid die de man aan de dag legt kon rekenen op luide toejuichingen. Dat deel van zijn succes is niet lokaal bepaald, dat is de materialisatie van een mondiale trend.
Het ultieme verval? Waarvan dan? Het lijkt er op dat na zo'n driehonderd jaar het gedachtengoed van de Verlichting zijn kracht heeft verloren en met wilde gebaren terzijde wordt geschoven. Een gedachtengoed dat in grote landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland tot ontwikkeling kwam, in de betere kringen van West Europa de dominante denktrant werd en daarna doorsijpelde in brede lagen van de bevolking, waarna het "beschaving" werd genoemd. Met de kennis van nu kunnen we zeggen dat die denktrant toch misschien minder in de "brede lagen van de bevolking" is doorgedrongen dan we in onze blijde toekomst-verwachtingen wel gehoopt hadden. Eerlijk is eerlijk: brede lagen van de bevolking bleven bij nader inzien eerder buitengesloten dan dat ze deel hadden aan het verschijnsel. Natuurlijk hadden ze deel aan de materiële welvaart die de rationaliteit van de Verlichting heeft gebracht Maar kregen ze ook werkelijk deel aan het gedachtengoed van de Verlichting? Eerlijk is eerlijk: er ontstond eerder een bovenklasse (nu de elite genoemd) die het roer in handen nam en van de anderen verwachtte dat zij trouw zouden volgen. De manier waarop Europa in Brussel en Straatsburg wordt bestuurd zou je met enige scepsis een uitbeelding kunnen noemen van dat principe.
Dat lijkt in de revolte van dit moment te sneuvelen. Het grauw gromt niet meer alleen, het speelt op. Het kiest onbeschofte leiders die "zeggen waar het op staat". En hoezeer de commentatoren van links en rechts zich ook uitputten in het ontkennen daarvan: de analogie met het Duitsland van de dertiger jaren dringt zich onweerhoudbaar op. Akkoord, de omstandigheden waren niet precies dezelfde, er was een grotere spanning in de Duitse samenleving, vanwege de onzalige vredesvoorwaarden die de geallieerden in 1918 de Duitsers hadden opgelegd. Maar ik vrees dat ondanks verschillen toch een groot deel van de bevolking van het Westen gevoelens van verongelijktheid koestert die vergelijkbaar zijn met het Duitsland van de dertiger jaren. Ook toen was de wereld ontsteld over de barbarij van een volk dat de grootste filosofen, schrijvers, dichters en componisten van de toenmalige beschaafde wereld had voortgebracht. Zoals de wereld nu ontsteld is over de barbarij van de "president elect" van de Verenigde Staten.
Het einde van de Verlichting? Met die gedachte ben ik in goed gezelschap: ook Barack Obama waarschuwde onlangs dat we de Verlichting niet moeten vergeten. Of dat nu nog helpt?
Ik vrees….
Knar
Het ultieme verval zou je het kunnen noemen. Natuurlijk moeten we de lokale omstandigheden in betracht nemen: zwarten- en socialistenhaat zijn in dat land twee krachtige drijfveren om iemand als hij naar de top te drijven maar toch ook de intrinsieke onbeschoftheid die de man aan de dag legt kon rekenen op luide toejuichingen. Dat deel van zijn succes is niet lokaal bepaald, dat is de materialisatie van een mondiale trend.
Het ultieme verval? Waarvan dan? Het lijkt er op dat na zo'n driehonderd jaar het gedachtengoed van de Verlichting zijn kracht heeft verloren en met wilde gebaren terzijde wordt geschoven. Een gedachtengoed dat in grote landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland tot ontwikkeling kwam, in de betere kringen van West Europa de dominante denktrant werd en daarna doorsijpelde in brede lagen van de bevolking, waarna het "beschaving" werd genoemd. Met de kennis van nu kunnen we zeggen dat die denktrant toch misschien minder in de "brede lagen van de bevolking" is doorgedrongen dan we in onze blijde toekomst-verwachtingen wel gehoopt hadden. Eerlijk is eerlijk: brede lagen van de bevolking bleven bij nader inzien eerder buitengesloten dan dat ze deel hadden aan het verschijnsel. Natuurlijk hadden ze deel aan de materiële welvaart die de rationaliteit van de Verlichting heeft gebracht Maar kregen ze ook werkelijk deel aan het gedachtengoed van de Verlichting? Eerlijk is eerlijk: er ontstond eerder een bovenklasse (nu de elite genoemd) die het roer in handen nam en van de anderen verwachtte dat zij trouw zouden volgen. De manier waarop Europa in Brussel en Straatsburg wordt bestuurd zou je met enige scepsis een uitbeelding kunnen noemen van dat principe.
Dat lijkt in de revolte van dit moment te sneuvelen. Het grauw gromt niet meer alleen, het speelt op. Het kiest onbeschofte leiders die "zeggen waar het op staat". En hoezeer de commentatoren van links en rechts zich ook uitputten in het ontkennen daarvan: de analogie met het Duitsland van de dertiger jaren dringt zich onweerhoudbaar op. Akkoord, de omstandigheden waren niet precies dezelfde, er was een grotere spanning in de Duitse samenleving, vanwege de onzalige vredesvoorwaarden die de geallieerden in 1918 de Duitsers hadden opgelegd. Maar ik vrees dat ondanks verschillen toch een groot deel van de bevolking van het Westen gevoelens van verongelijktheid koestert die vergelijkbaar zijn met het Duitsland van de dertiger jaren. Ook toen was de wereld ontsteld over de barbarij van een volk dat de grootste filosofen, schrijvers, dichters en componisten van de toenmalige beschaafde wereld had voortgebracht. Zoals de wereld nu ontsteld is over de barbarij van de "president elect" van de Verenigde Staten.
Het einde van de Verlichting? Met die gedachte ben ik in goed gezelschap: ook Barack Obama waarschuwde onlangs dat we de Verlichting niet moeten vergeten. Of dat nu nog helpt?
Ik vrees….
Knar
