KAPOT

Nog niet zo lang geleden kermde de oude Jan Terlouw in een groot Volkskrantinterview "dat het geld nu in alles de baas is en dat het Nederland kapot zal maken, helemaal kapot". Jan is van november 1931 dus nu vierentachtig. Zou je hem niet geven als je hem ziet.
Met zo veel leven achter je en zo weinig voor je kun je het benauwd krijgen. Dat ken ik. Maar van Jan had ik iets meer stoïcisme verwacht. Zo lang zo midden in de maatschappij gestaan in allerlei "hoge" functies, een zeer succesvolle carrière als kinderboekenschrijver er nog even bij gedaan, dan zou je toch langzamerhand moeten weten hoe de hazen lopen. Als fysicus nota bene (Jan is gepromoveerd kernfysicus) zou in ieder geval hij moeten weten dat natuurlijke processen vrijwel altijd een slingerbeweging vertonen in de tijd. En de maatschappij is een natuurlijk proces, reken maar. Jan heeft gelijk, laat ik daar duidelijk over zijn. De wereld waarin wij leven (en Jan heeft ook gelijk als hij daarmee de hele wereld bedoelt) lijkt op dit moment geregeerd te worden door één waarde en dat is de waarde van het geld. Alles wat weinig kost is goed en alles wat veel opbrengt ook. Zo ongeveer kun je het credo van deze tijd samenvatten. Maar als we goed hadden opgelet hadden we dat kunnen zien aankomen. De val van de Muur en het einde van de Sovjetunie, ongeveer in diezelfde tijd, waren het resultaat van een consequent doorgevoerde "belegering" van het communistische Oosten door het kapitalistische Westen. Het steeds verder opdrijven van de bewapeningswedloop met Starwars als klap op de vuurpijl holde de economie van de Sovjetunie zo uit dat Gorbatsjov de handdoek in de ring moest werpen. Tekenend voor de situatie was dat hij vervolgens allervriendelijkst aan de Angelsaksische hoven in Londen en Washington werd ontvangen. Deed me denken aan het prachtige schilderij van Velasquez van de overgave van Breda, waarop de gouverneur Justinus van Nassau met veel aplomb de sleutels van de stad overhandigt aan de overwinnaar, de Spaanse veldheer Ambrogio Spinola. De pluimstrijkerij waarmee de heren elkaar bejegenen spat van het doek. Als het zo gaat, gaat het dus zo.
Maar terug naar Jan en zijn weeklacht. Een eclatante overwinning van het kapitaal dus, in 1989. Dat moest gevierd worden en toen zag Jan dat de hele wereld kapitalistisch werd. Natuurlijk Jan. Toen wij de Spanjaarden eruit hadden gegooid waren we ook even twee eeuwen heel protestants. Vraag maar aan de katholieken. Zo gaat het. Maar het tij zal weer keren Jan. Sterker nog. Het tij keert al. De veertigers van nu die zo gepokt en gemazeld zijn in het actuele neo-kapitalisme moeten zich al een boek als dat van Joris Luyendijk laten welgevallen waarin een schokkend beeld wordt geschetst van hoe het toegaat in de tempels van dat neo-kapitalisme. Diezelfde verbeten veertigers moeten meemaken dat zelfs de rente op nul zetten niet meer helpt om het spel op de wagen te houden. Ze moeten meemaken dat de echte jonkies van nu hun neus beginnen op te halen voor het geloof der vaderen (de veertigers dus) en als je goed luistert hoor je het zagen aan de stoelpoten van de trendsettende elite. Wees getroost Jan, het gaat veranderen. Misschien maak je het niet meer mee maar vertrouw dan maar op wat je als fysicus al lang moest weten:

Panta Rei.

Knar